Του ΚΩΣΤΑ ΜΠΟΤΟΠΟΥΛΟΥ*Οι περισσότεροι γνωρίζουμε ότι τη χρονιά που αρχίζει θα έχουμε ευρωπαϊκές εκλογές με αυτονόητη σημασία ως προς το συσχετισμό δυνάμεων -εντός κι εκτός οργάνων Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Πόσοι όμως έχουν αντιληφθεί ότι το 2009 θα είναι, όπως και να έρθουν τα πράγματα, κυριολεκτικά χρονιά επιβίωσης -ή μη- μιας κάποιας ιδέας περί Ευρώπης; Στ' αλήθεια, το τριπλό στοίχημα που έχουμε μπροστά μας -θεσμικό, πολιτικό, ψυχολογικό, σε εποχή μάλιστα όλο και βαθύτερης διεθνούς κρίσης, δικαιολογεί τέτοιου μεγέθους αγωνία.Α Στο θεσμικό κατ' αρχάς πεδίο, το 2009 είναι η χρονιά που θα μάθουμε οριστικά ποια θα είναι η τύχη της Συνθήκης της Λισαβόνας και κατ' επέκταση του πρωτοφανούς σε ενωσιακό επίπεδο «συνταγματικού» εγχειρήματος που ξεκίνησε μαζί με αυτόν τον αιώνα. Ολα δείχνουν ότι οι Ιρλανδοί θα ξαναψηφίσουν για το κείμενο που απέρριψαν τον Ιούνιο του 2008 -αλλά αυτό δεν είναι παρά η μισή ιστορία.
*Πρώτον γιατί το αποτέλεσμα κάθε άλλο παρά μπορεί να προδικαστεί -κόντρα στις διαβεβαιώσεις της αδύναμης ιρλανδικής κυβέρνησης, τη συνειδητοποίηση, από σημαντικό τμήμα της κοινής γνώμης, του τι σημαίνει να γίνεσαι ξαφνικά παρίας στο εσωτερικό ενός ισχυρού ομίλου, τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης, που ωθούν κι αυτές σε αναζήτηση προστασίας. Οι αντιστάσεις ενός είδους εθνικής «περηφάνιας» είναι ακόμα ισχυρές, πόσο μάλλον όταν πατούν σε μια λαϊκή ετυμηγορία που δεν προοριζόταν να είναι προσωρινή, και όταν έχουν για σπόνσορα το πολύ βαθύ -και άγνωστης προέλευσης- πορτοφόλι ενός κυρίου Γκάνλεϊ που χτίζει έτσι το προφίλ ενός νέου -και δυστυχώς εξαγώγιμου- είδους λαϊκιστή ηγέτη.
Πόσοι όμως έχουν αντιληφθεί ότι το 2009 θα είναι, όπως και να έρθουν τα πράγματα, κυριολεκτικά χρονιά επιβίωσης -ή μη- μιας κάποιας ιδέας περί Ευρώπης; Στ' αλήθεια, το τριπλό στοίχημα που έχουμε μπροστά μας -θεσμικό, πολιτικό, ψυχολογικό, σε εποχή μάλιστα όλο και βαθύτερης διεθνούς κρίσης, δικαιολογεί τέτοιου μεγέθους αγωνία.Α Στο θεσμικό κατ' αρχάς πεδίο, το 2009 είναι η χρονιά που θα μάθουμε οριστικά ποια θα είναι η τύχη της Συνθήκης της Λισαβόνας και κατ' επέκταση του πρωτοφανούς σε ενωσιακό επίπεδο «συνταγματικού» εγχειρήματος που ξεκίνησε μαζί με αυτόν τον αιώνα. Ολα δείχνουν ότι οι Ιρλανδοί θα ξαναψηφίσουν για το κείμενο που απέρριψαν τον Ιούνιο του 2008 -αλλά αυτό δεν είναι παρά η μισή ιστορία.
*Πρώτον γιατί το αποτέλεσμα κάθε άλλο παρά μπορεί να προδικαστεί -κόντρα στις διαβεβαιώσεις της αδύναμης ιρλανδικής κυβέρνησης, τη συνειδητοποίηση, από σημαντικό τμήμα της κοινής γνώμης, του τι σημαίνει να γίνεσαι ξαφνικά παρίας στο εσωτερικό ενός ισχυρού ομίλου, τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης, που ωθούν κι αυτές σε αναζήτηση προστασίας. Οι αντιστάσεις ενός είδους εθνικής «περηφάνιας» είναι ακόμα ισχυρές, πόσο μάλλον όταν πατούν σε μια λαϊκή ετυμηγορία που δεν προοριζόταν να είναι προσωρινή, και όταν έχουν για σπόνσορα το πολύ βαθύ -και άγνωστης προέλευσης- πορτοφόλι ενός κυρίου Γκάνλεϊ που χτίζει έτσι το προφίλ ενός νέου -και δυστυχώς εξαγώγιμου- είδους λαϊκιστή ηγέτη.
*Αλλά και να κερδηθεί το δεύτερο δημοψήφισμα, πράγμα που -ας το τολμήσουμε- είναι το πιο πιθανό (όπως πιο πιθανό βέβαια φαινόταν, ακόμα και δέκα μέρες πριν από τη διεξαγωγή του, να κερδηθεί και το πρώτο), και πάλι το θεσμικό μέλλον της Ενωσης δεν θα έχει αυτόματα γείρει προς τη μεριά της πολιτικής εμβάθυνσης.
*Αφ' ενός γιατί το δημοψήφισμα κατά πάσα πιθανότητα θα λάβει χώρα μετά τις ευρωεκλογές του Ιουνίου, έτσι ώστε να έχουμε το πρωτοφανές σχήμα μια βουλευτική περίοδος στη ζωή της Ευρωπαϊκής Ενωσης να αρχίζει υπό το κράτος ενός νομικού καθεστώτος (της Συνθήκης της Νίκαιας), το οποίο προορίζεται να αντικατασταθεί σχεδόν αμέσως από ένα άλλο (τη Συνθήκη της Λισαβόνας, εφόσον οι Ιρλανδοί πουν το πολυπόθητο όσο και ψυχαναγκαστικό «ναι»). Η μετάβαση από το ένα καθεστώς στο άλλο, η επιλογή των προσώπων και ο συσχετισμός αρμοδιοτήτων και αξιωμάτων δεν θα είναι διόλου απλή υπόθεση για μια Ευρώπη που είχε, σε αυτά τουλάχιστον τα ζητήματα, συνηθίσει να λειτουργεί με τον αυτόματο πιλότο.
*Αφετέρου -και αυτό είναι το σκοτεινό και ελάχιστα συζητημένο κομμάτι της επιφανειακά λαμπερής κληρονομιάς του υπερδραστήριου κυρίου Σαρκοζί-, για να «κλείσει» τη συμφωνία της ιρλανδικής κυβέρνησης για διεξαγωγή δεύτερου δημοψηφίσματος η γαλλική προεδρία, με πολλή ευκολία και άλλη τόση θεσμική ελαφρότητα, άφησε να εκπέσει ένα σημαντικό στοιχείο του συστήματος της Λισαβόνας: η πρόβλεψη ότι, σταδιακά, ο αριθμός των μελών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα πάψει να ταυτίζεται με τον αριθμό των κρατών-μελών.Πέρα από το ότι συνιστά μια νίκη της λογικής των «εθνικών» διεκδικήσεων έναντι της αποτελεσματικότερης υπερεθνικής λειτουργίας των θεσμών της Ενωσης (αμφίβολης μάλιστα πρακτικής αξίας υποχώρηση, αφού τίποτα δεν εγγυάται ότι η γνώση ότι δεν θα «χάσουν» τον επίτροπό τους θα κάνει τους Ιρλανδούς να ψηφίσουν αναφανδόν «ναι» στη Συνθήκη), η απρόβλεπτη αυτή αλλαγή είναι πολύ πιθανό να θέσει εκποδών -πριν ακόμα τεθεί σε εφαρμογή- την ήδη δύσκολα κατακτημένη ισορροπία της νέας Συνθήκης.Β Σε πολιτικό και ψυχολογικό επίπεδο -αυτά τα δύο, για να έχουν νόημα, πρέπει να πηγαίνουν μαζί- τα πράγματα φαίνονται πιο απλά, αλλά το βουνό είναι, ακόμη πιο απόκρημνο. Το στοίχημα της συμμετοχής στις ευρωεκλογές του Ιουνίου δεν είναι αριθμητικό αλλά ποιοτικό. Το ίδιο και η σύνθεση της νέας Επιτροπής και του νέου Κοινοβουλίου. Αποδέκτης εδώ δεν είναι οι θεσμοί αλλά οι πολίτες της Ενωσης. Για να μεγαλώσει (αλλά, κυρίως, για να έχει αξία) η συμμετοχή θα πρέπει οι πολιτικοί στις Βρυξέλλες και στις χώρες-μέλη να κάνουν το βήμα να εξηγήσουν τι διακυβεύεται -ούτε λίγο ούτε πολύ η επιβεβαίωση της στασιμότητας ή το άνοιγμα μιας νέας σελίδας- και να μην αφεθούν στην ευκολία της εθνικής και πρόχειρης καμπάνιας. Για να έχει δε νόημα η ιδέα -και η εικόνα- της «νέας σελίδας» θα πρέπει τα νέα ευρωπαϊκά όργανα να στελεχωθούν -από την πρώτη μέρα, και πάλι με επεξήγηση προς τους πολίτες- με πρόσωπα όσο το δυνατό πιο απομακρυσμένα από το μοντέλο του συγκαταβατικού, ψευδο-συναινετικού και πολιτικά ανύπαρκτου κυρίου Μπαρόζο.
*Ειδικά δε για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να δούμε σε ποιο βαθμό η ξαφνική, λόγω κρίσης, επανανομιμοποίηση του σοσιαλδημοκρατικού μείγματος πολιτικής θα αντικαθρεφτιστεί στο αποτέλεσμα από τις κάλπες. Κάθοδος στους πολίτες, ενσάρκωση των νέων θεσμών μέσα από μια πραγματική ανανέωση προσώπων, αξιοποίηση της κρίσης για ένα νέο πολιτικό ξεκίνημα. Θα τολμήσουμε; Αν δεν το κάνουμε μπορεί το 2009 να περάσει στην Ιστορία ως η αρχή του ευρωπαϊκού τέλους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου